Gemeenteraad in beeld

Wat doet de gemeenteraad? Hoe kom ik met raadsleden in contact? Hoe komen besluiten tot stand? Wat zijn moties en amendementen eigenlijk? Op deze en andere vragen wordt antwoord gegeven in de maandelijkse rubriek ‘gemeenteraad in beeld’. In deze rubriek zullen we veelgestelde vragen over de gemeenteraad beantwoorden. Heeft u zelf vragen over de gemeenteraad, dan kunt u deze vragen opsturen naar de griffie via e-mail griffie@aaenhunze.nl. Wellicht dat we uw vraag in een toekomstige editie kunnen beantwoorden. Deze maand gaan we in op de zogenaamde ‘gereedschapskist’ van de gemeenteraad. Welke middelen heeft de raad tot zijn beschikking om beleid te beïnvloeden of om onderwerpen onder de aandacht te brengen van het college en de gemeenteraad?

Wat zit er in de gereedschapskist van de raadsleden?

De gemeenteraad vertegenwoordigt de inwoners van de gemeente, bepaalt de kaders van het beleid en controleert de gemeentebestuurders. Om die taken zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren kan een raadslid gebruikmaken van verschillende instrumenten. Bekende instrumenten zijn moties en amendementen. Een ander bekend instrument is het stellen van vragen, mondeling en schriftelijk. Minder bekende instrumenten zijn het interpellatiedebat, het raadsonderzoek en het indienen van initiatiefvoorstellen. In deze editie gaan we in op moties, amendementen en de vragen. De overgebleven instrumenten komen in een volgende editie aan bod. 

Moties

In moties worden meningen, wensen of verzoeken uitgesproken door de gemeenteraad. Ieder raadslid kan een motie indienen. Een motie kan gaan over een agendapunt op de raadsagenda. Dan wordt de motie besproken bij het betreffende agendapunt. Een motie kan ook gaan over een onderwerp dat niet op de agenda van een raadsvergadering staat, dan heet dit een ‘motie vreemd aan de orde van de dag’. Een motie verandert niets aan de tekst van een besluit, een motie is enkel een uitdrukking van een mening. Een motie wordt aangenomen wanneer een meerderheid van de raad de motie steunt.  
Een motie is juridisch niet bindend. Sterker nog, de motie staat als instrument niet beschreven in de Gemeentewet. Gemeentes benoemen het instrument vaak in hun eigen Reglement van orde. Een Reglement van orde bevat regels over de gang van zaken in een raadsvergadering. Omdat de motie niet bindend is hoeft het college een motie niet uit te voeren, kan negatieve politieke gevolgen geven. 
Er zijn verschillende vormen van moties. Een bekende vorm is de ‘motie van wantrouwen’. Zo’n motie kan ertoe leiden dat het college(lid) moet opstappen. Daarnaast heb je nog de ‘motie van afkeuring’ en de ‘motie van treurnis’. Deze moties dienen als een tik op de vinger van een wethouder. Ook zijn er talloze voorbeelden van ludieke moties. Zo heeft voormalig premier Jan Peter Balkende eens een ‘Krokettenmotie’ ingediend toen hij raadslid was in Amstelveen. Deze motie stelt dat raadsleden in Amstelveen recht hebben op een kroket wanneer de raad op de late avond nog in vergadering is. 

Amendementen 

Wanneer raadsleden een geagendeerde verordening of beslissing willen wijzigen dan kunnen zij een amendement indienen. Het recht van amendement staat wel beschreven in de Gemeentewet. Door middel van het indienen van amendementen kunnen raadsleden hun stempel drukken op de besluitvorming. Een amendement verandert de tekst van een besluit of een verordening. De inhoud van een amendement is bindend wanneer deze aangenomen wordt. Hiermee is een amendement dwingender dan een motie. 
In het Reglement van orde staat opgeschreven hoe een amendement moet worden ingediend. De tekst van een amendement moet direct over te nemen zijn in de betreffende verordening of beslissing. Er kunnen zinnen en woorden worden toegevoegd of verwijderd. 
Het is ook mogelijk om als raadslid een amendement op een amendement in te dienen. Dit wordt een subamendement genoemd. Hiermee kunnen raadsleden amendementen op een aantal punten verscherpen of aanpassen.

Mondelinge en schriftelijke vragen

De Gemeentewet stelt dat raadsleden het recht hebben om mondelingen en schriftelijke vragen te stellen aan het college. Door tijdens een raadsvergadering mondelinge vragen te stellen kan het debat tussen de raad en het college ontlokt worden. 
In Aa en Hunze kunnen mondelinge vragen gesteld worden tijdens het vragenhalfuur. Elke raadsvergadering is er een vragenhalfuur. Raadsleden die gebruik willen maken van het vragenhalfuur, melden dit onder aanduiding van het onderwerp bij de burgemeester. Vragen dienen actueel en lokaal gebonden te zijn. 
Wanneer raadsleden extra informatie over een bepaald onderwerp willen, dan is het vaak beter om schriftelijke vragen te stellen. Bij schriftelijke vragen is het gemakkelijker om dieper op een onderwerp in te gaan en gedetailleerder te vragen. Soms zijn schriftelijke vragen zo gedetailleerd dat ze ook wel technische vragen genoemd worden. Hier reageert vaak een ambtenaar op namens een wethouder. 
In Aa en Hunze moeten schriftelijke vragen binnen dertig dagen beantwoord worden. Vervolgens is het aan de partijen om te beslissen wat zij met de informatie willen doen. Soms kunnen de antwoorden leiden tot vervolgvragen. In andere gevallen kunnen de antwoorden meegenomen worden in het debat in de gemeenteraad. In weer andere gevallen kunnen de antwoorden een aanleiding zijn om een interpellatiedebat aan te vragen. Wat een interpellatiedebat is, zal later beantwoord worden in een volgende editie van ‘gemeenteraad in beeld’.